HOAX: AOL schenkt 32 eurocent per ontvangen e-mail aan zieke dochter Rachel

In sommige versies van de kettingbrief worden ook de contactgegevens van een zekere Karin Van Roosenbroek, hoegenaamd van het Ziekenhuisnetwerk Antwerpen VZW - doktersadministratie Middelheim erbij vermeld, met het adres van het Middelheim Ziekenhuis te Antwerpen.

KORTE INHOUD

De oudste vorm van deze kettingbrief dateert reeds van 1997, toen ging het niet om de tienjarige Rachel, maar wel om de zevenjarige Jessica Mydek die terminaal ziek zou zijn ten gevolge van een hersentumor. De hoax verspreidde zich aanvankelijk in het Engels, en nadien ook in tal van andere talen om uiteindelijk ook in het Nederlands te ciruleren sinds 2001. De namen van de zogenaamde vaders (Christian Berghmans en Johan Devadder) behoren toe tot mensen die echt bestaan en woonachtig zijn te België, maar helemaal geen zieke dochter hebben en helemaal niets te maken hebben met de kettingbrief.

De kettingbrief had aanvankelijk wellicht de bedoeling om e-mail adressen te vergaren voor spam-doeleinden. In het geval van Christian Berghmans en Johan Devadder gaat het bovendien mogelijk ook nog eens om een geval van cyberpesten. Helaas kon de auteur van de kettingbrief nooit worden getraceerd, en elke dag wordt de kans daartoe nog kleiner. Ook onderzoeken van de internetpolitie hebben nooit iets opgeleverd.

Er wordt geen bedrag gedoneerd per keer dat een e-mail wordt doorgestuurd, ongeacht om welk bedrijf het gaat dat het geld zou doneren. Het is bovendien onmogelijk om te achterhalen hoeveel keer een e-mail precies is doorgestuurd, en als dit wel mogelijk zou zijn dan zou dit ernstige privacy vraagtekens opleveren. Bedrijven die een goed doel sponsoren doen dit bovendien steeds op publieke wijze, teneinde extra reclame en een goed imago te verkrijgen, en zullen dus niet opteren voor een campagne via kettingbrieven die via privé mail worden verspreid. Donatiecampagnes waarbij de donor onbekend is zijn dan ook per definitie erg dubieus en bijna altijd vals of frauduleus.

OORSPRONG

Wellicht bevindt de oorsprong van deze hoax zich in een Engelstalige kettingbrief die in 1997 is beginnen circuleren. Volgens die kettingbrief was de zevenjarige Jessica Mydek terminaal ziek ten gevolge van een hersentumor. Per keer dat de e-mail zou werd doorgestuurd, zou de American Cancer Society 3 cent doneren aan kankeronderzoek, en er werd gevraagd om de e-mail telkens ook mee door te sturen naar ACS@AOL.COM. Dat is echter een inactief e-mail adres, en de American Cancer Society heeft laten weten dat zij geen Jessica Mydek kennen. Een zoektocht op google naar Jessica Mydek verwijst dan ook uitsluitend naar deze kettingbrief, en hoogstwaarschijnlijk heeft het meisje nooit bestaan.

Na verloop van tijd verschenen er ook varianten van deze kettingbrief, waarbij de naam Jessica Mydek werd vervangen door Timothy Flyte, Amy Bruce, Fatima Hareez, Tamara Martin en verschillende andere namen van fictieve personen. Sinds augustus 2000 gaan de kettingbrieven echter voornamelijk over Rachel, de 10-jarige dochter van een zekere George Arlington uit Victoria Falls, Zimbabwe. Al snel verspreidde de kettingmail zich ook in andere talen, waaronder Spaans, Portugees en Italiaans. Vaak werd er in het onderwerp van de e-mail ook verwezen naar leukemie, maar dat is een bloedkanker en geen hersenkanker zoals de kettingmail vermeldt. In versies van 2002 was Rachel plots geen tienjarig kind meer, maar een baby van 10 maanden, en werd ze soms "Rachel Winslet" genoemd.

Inmiddels had de kettingbrief ook een weg gebaand naar België, en in 2001 dook er een versie op waarbij Rachel de 10-jarige dochter zou zijn van Christian Berghmans uit Mont-Saint-Guibert. Onderaan de e-mail stonden alle (correcte) contactgegevens van Christian vermeld. Er zouden toen ook versies in het Frans en het Nederlands de ronde gedaan hebben. Christian was genoodzaakt om zijn e-mail adres te veranderen, omdat het onmogelijk werd op de eindeloze vloed van e-mails te blijven antwoorden. Honderden mensen begonnen te bellen (op alle mogelijke uren van de dag en nacht) en anderen stuurden zelfs enveloppen met geld.

In 2005, zo'n vier jaar later, bleef de kettingbrief hardnekkig circuleren. Toen Luc Peetermans, de burgemeester van Herselt, dezelfde e-mail zo'n zevental keren toegestuurd kreeg op een week tijd, besloot hij om contact op te nemen met Christian Berghmans. Hieruit bleek al gauw dat het om een vals bericht ging, en is hij een onderzoek gestart. Ook Christian zelf had eerder al een klacht neergelegd.

VAN CHRISTIAN BERGHMANS NAAR JOHAN DEVADDER

Wat het resultaat was van dit onderzoek is onbekend, en wellicht kon de auteur van de kettingbrief nooit worden getraceerd. Het is wel opvallend dat deze variant van de hoax toen stopte met zich te verspreiden, maar dat er in dezelfde periode (2005) een gemuteerde vorm van de kettingbrief begon op te duiken: dit keer was de 29-jarige vader niet Christian Berghmans, maar Johan Devadder uit Erpe-Mere. De naam van de zogenaamde zieke dochter, Rachel, bleef daarentegen ongewijzigd.

Net zoals zijn voorganger is ook Johan Devadder een bestaand persoon, en ook in zijn geval blijken de contactgegevens helemaal te kloppen. Eind 2005 begon ook hij aldus zorgzame e-mails te ontvangen van onbekende mensen, en zelfs van handopleggers, gebedsgenezers en duiveluitdrijvers die hun diensten wilden aanbieden. Aanvankelijk kwamen de meeste reacties uit Nederland, maar in 2006 begonnen ook mensen van binnen België contact met hem te zoeken. Op dat moment was Johan 54, gescheiden, en had hij twee kinderen, van 10 en 12 -- allebei kerngezond.

Op 31 mei 2006 zat hij inmiddels aan de 4500ste antwoordmail, telkens opnieuw een standaardtekst om te laten weten dat het gaat om een fictief verhaal en dat hij geen hulp nodig heeft. Het gemiddelde lag bij zo'n 40 mailtjes per dag, meestal van bezorgde mensen maar soms kreeg hij ook verwijten naar zijn hoofd geslingerd. De kettingbrief is immers zo geschreven dat het op de emotie zou werken, en bovendien nog een schuldgevoel probeert aan te smeren. Net zoals bij zijn voorganger, bleef het ook bij Johan niet beperkt tot e-mails: zijn telefoon stond niet meer stil, waardoor hij niet anders kon dan zijn antwoordapparaat constant in te schakelen. Soms kwamen er zelfs reacties van kinderen, individueel of een ganse klas onder leiding van een leerkracht, die inzamelacties wilden houden, terwijl verenigingen een eetfestijn wilden organiseren. Johan dreigde naar eigen zeggen er het noorden bij te verliezen.

Ook in 2008 en 2009 bleef de hoax nog volop circuleren op het internet. De kettingbrief was tegen die tijd zelfs verspreid geraakt tot in Suriname en Zuid-Afrika, kortom overal ter wereld waar er Nederlands gesproken wordt. Ook toen nog, enkele jaren nadat Johan het slachtoffer werd van deze kettingbrief, bleef zijn inbox uitpuilen van de e-mails gestuurd door verontruste mensen. De Crime Unit van de internetpolitie kon niet achterhalen wie de auteur van de valse mail is. Tot op heden in 2014 wordt deze hardnekkige kettingmail nog altijd doorgestuurd door mensen.

HET WERK VAN EEN SPAMMER OF VAN EEN CYBERPESTER?

Hoewel we de oorsprong van deze kettingbrief doorheen verschillende mutaties kunnen traceren tot 1997, blijft het gissen wat de exacte bedoeling was van de auteur die de hoax heeft gelanceerd. Hoogstwaarschijnlijk was dit het werk van een spammer, die op deze manier hoopte om zoveel mogelijk e-mail adressen te verzamelen, die hij vanzelfsprekend nadien dan zou kunnen spammen. Het is immers opvallend dat in de oudste versie van de kettingbrief gevraagd werd om de e-mail telkens ook door te sturen naar ACS@AOL.COM. Als het echt de bedoeling was om de e-mails te sturen naar de American Cancer Society, zou het e-mail adres geen @aol.com maar een @cancer.org adres geweest zijn. In latere versies van de kettingbrief werd dit schijnbaar niet mee overgenomen, maar ook dan blijft het een goudmijn voor spammers: de meeste mensen die een kettingbrief doorsturen doen immers niet de moeite om de lijst van ontvangers in "BCC" te plaatsen, noch de lijst van e-mail adressen naar wie de vorige verzender de brief verstuurde, te wissen.

In de oudste versies van het verhaal gaat het bijna uitsluitend om fictieve vaders van het (al even fictieve) zieke kind Jessica of Rachel. Opvallend is echter dat de Belgische varianten plots de naam opgeven van een bestaand man, en dit tot tweemaal toe voor zover gekend: Christian Berghmans en Johan Devadder. Het zijn geen toevallig gekozen namen, want de (correcte) contactgegevens werden er telkens mee bij vermeld, zowel hun volledige adres als hun telefoonnummer. Bovendien is het erg onwaarschijnlijk dat iemand die namen, adressen en telefoonnummers willekeurig geplukt heeft uit een telefoonboek, want ook het e-mail adres blijkt volkomen juist te zijn.

Dit doet vermoeden dat de Belgische varianten niet meer het werk van een spammer zijn, maar eerder het werk van een pester die het om de één of andere reden gemunt had op Christian Berghmans en/of Johan Devadder. In het internet-tijdperk is het al voldoende om een emotioneel maar fictief verhaal de wereld in te sturen met de volledige naam en contactgegevens van een welbepaald persoon, om diens leven volledig overhoop te gooien. En eenmaal de kettingbrief losgelaten is op het internet, is het zo goed als onmogelijk om deze nog te doen stoppen, terwijl het al even onmogelijk is om de oorspronkelijke auteur ervan te traceren.

KETTINGBRIEVEN BRENGEN GEEN GELD OP

Kettingbrieven brengen nooit geld op voor eender welk goed doel, ongeacht op welke manier ze worden verstuurd. Traditioneel ging het om e-mails die je naar zoveel mogelijk mensen moest doorsturen, maar in recente tijden circuleren er ook hoaxes die beweren dat je een foto moet delen op Facebook opdat donaties zouden plaatsvinden. Vanzelfsprekend zal dit geld niet gedoneerd worden door eender welk bedrijf, of het nu Facebook, AOL of de American Cancer Society is.

Het is niet mogelijk voor eender welk bedrijf om snel even te controleren hoeveel keer een kettingbrief precies werd doorgestuurd. Als een bedrijf zoals bv. AOL of Microsoft dat wel zouden doen, zou dit een inbreuk zijn op je privacy. Het is dan ook opvallend dat veel mensen erg bezorgd zijn omtrent hun privacy en de manier waarop bv. Facebook of Google informatie opslaat om dan gerelateerde advertenties te kunnen tonen, maar zich geen zorgen maakt over providers die al je e-mail verkeer zouden kunnen zien (als we de kettingbrief zouden moeten geloven tenminste).

Het gebeurt wel dat grote bedrijven zich inzetten voor goede doelen en bereid zijn om een bepaald bedrag te sponsoren. Het gaat hier dan echter om een publieke actie die een goede "public relations" voor het bedrijf moeten opleveren: een bedrijf dat goede doelen sponsort heeft immers een goed imago, en de sponsoring betekent extra reclame. Om die reden zullen bedrijven dan ook bijna uitsluitend opteren voor een publieke campagne en niet voor een actie via e-mails die privé worden rondgestuurd. Bovendien kan je de vraag stellen waarom een bedrijf dat een welbepaald budget heeft, en bereid is dit te doneren aan een goed doel, dit geld niet zo snel mogelijk integraal overmaakt maar eerder het exacte bedrag (en de tijdsduur) zou la ten afhangen van bv. het aantal keer dat een e-mail werd doorgestuurd of een Facebook post werd gedeeld. Donatiecampagnes die de donor niet bekend maken zijn in bijna alle gevallen vals of frauduleus.

Kettingbrieven zoals deze maken vaak gebruik van emotionele chantage. Als je de e-mail niet doorstuurt, heb je immers geen hart, want het leven van een ziek kindje hangt ervan af. Ook beloven ze iets wat nooit zal worden waargemaakt, van een donatie van 32 cent tot goed geluk of het waarmaken van de laatste wens van een stervend kind. Het hele concept van de kettingbrief houdt dan ook geen enkele steek.

CONCLUSIE

Stuur de kettingbrief in geen enkel geval door, ongeacht in welke vorm deze bij jou toegekomen is. Laat de afzender ook weten dat het gaat om een hoax die erg nadelige gevolgen heeft voor de onschuldige persoon die hier onterecht mee in verband werd gebracht. Johan Devadder heeft immers nooit gevraagd dat zijn naam onder deze kettingbrief zou prijken, maar inmiddels heeft het al verschillende jaren een niet te onderschatten impact nagelaten op zijn leven. Je wil vast niet dat het morgen jouw naam is die onderaan de kettingbrief verschijnt, of dat jouw adres, telefoonnummer en e-mail adres de halve wereld worden rondgestuurd.

Bronnen:

- http://urbanlegends.about.com/library/bljess.htm

- http://www.cancer.org/aboutus/howwehelpyou/jessica-mydek

- http://urbanlegends.about.com/library/weekly/aa111500a.htm

- http://www.snopes.com/inboxer/medical/arlington.asp

- http://www.nieuwsblad.be/article/detail.aspx?articleid=GREF1MQE

- http://www.virusalert.nl/?show=hoax&id=236

- http://www.nieuwsblad.be/article/detail.aspx?articleid=G3FSTIRT

- http://www.nieuwsblad.be/article/detail.aspx?articleid=G5HU7JDE

- http://www.webnieuwserpemerelede.be/index.php/200809241886/Erpe-Mere/Kettingmail-blijft-man-achtervolgen.html

- https://kettingmail.wordpress.com/tag/johan-devadder/

- http://hoax.blog.nl/slechte-hoax/spam/2009/04/06/dochter-rachel-van-johan-devadder-is-kerngezond

- http://hoax-info.tubit.tu-berlin.de/hoax/racheltxt.shtml

- http://203.96.16.167/helpfultips.php?tipid=49

- http://urbanlegends.about.com/library/weekly/aa111500b.htm