HOAX: Thermografie kan eerder borstkanker ontdekken dan mammografie

De Hoax-Wijzer | 22/10/2015 | Update: 23/10/2015

Sinds oktober 2015 circuleert er op Facebook een bericht waarin wordt beweerd dat thermografie een betere manier is om borstkanker op te sporen dan de gebruikelijke mammografie. Volgens dit bericht zou een mammografie zelfs borstkanker kunnen veroorzaken. Het bericht is in alle opzichten onjuist en een hoax: thermografie is een onbetrouwbare methode, terwijl een mammografie in de meeste gevallen geen ernstig gevaar voor kanker veroorzaakt.

De circulerende tekst luidt als volgt:

Dames thermografie is een onderzoek voor borstkanker waar je borsten niet onder een plaat hoeven Je zit op een kruk met de armen omhoog en zo worden opnamen gemaakt ze hoeven je niet eens aan te raken en ze kunnen nog eerder borstkanker ontdekken dan met een mammografie.Alleen weet bijna niemand dit want in Nederland wordt dit nooit verteld.Nee want de kosten voor de aanschaf van mammografie moet er eerst uit.In Duitsland doen ze dit al jaren.Kan ook in Nederland maar dan moet je even googelen.Ook kan er met mammografie iets in je borsten beschadigd worden waardoor je juist borstkanker kan krijgen.Ik vind dit echt te schandalig dat dat hier in Nederland allemaal maar kan.Voor mij nooit geen mammografie meer.Ik laat wel een thermografie maken en betaal dat dan maar zelf.Als alle vrouwen dit nu op hun facebook zouden zetten dan komen steeds meer vrouwen dit te weten ik hen het al gedaan.

Het bericht begon op Facebook te circuleren op 18 oktober 2015 en werd al gauw tienduizenden keren gedeeld. Volgens dit bericht zou een onderzoek genaamd "thermografie" veel beter kanker kunnen opsporen dan een mammografie. De artsen zouden het niet gebruiken omdat de aanschaf van de nodige apparatuur voor de mammografie eerst terug moet worden verdiend, en dit ondanks het feit dat een mammografie je borsten zou beschadigen of zelfs borstkanker zou veroorzaken. De auteur van het bericht adviseert aldus om geen mammografie meer te laten doen, maar wel een thermografie. Het betreft hier een hoax die potentieel zelfs erg gevaarlijk kan zijn voor de gezondheid.

THERMOGRAFIE

Thermografie is in feite een contactloze meetmethode waarmee men de temperatuur in kaart kan brengen via infrarood. Hoewel deze technologie kan worden gebruikt voor tal van toepassingen, is het niet effectief voor de opsporing van borstkanker. Wetenschappelijke onderzoeken hebben immers uitgewezen dat deze methode niet werkzaam is: infrarood kan niet diep door de huid dringen, terwijl kankertumoren zich vaak veel dieper in het weefsel bevinden. Vooral in het beginstadium van kanker is deze opsporingsmethode dus niet effectief, maar ook in andere omstandigheden is thermografie niet betrouwbaar. Terwijl het in bepaalde gevallen de aanwezigheid van kanker niet kan detecteren, kan het in andere gevallen dan weer vals alarm geven (bv. een ontsteking en dus geen kankercellen). Ook nieuwere versies van de technologie, zoals de Digital Infrared Thermal Imaging-technologie (DITI), bieden geen betere of meer betrouwbare resultaten.

Dit verklaart meteen ook waarom een borstkankeronderzoek met thermografie niet wordt vergoed door verzekeringsmaatschappijen, en waarom het bevolkingsonderzoek er geen gebruik van maakt. Het houdt immers geen steek om vergoedingen te voorzien voor medische onderzoeken die de patiënt noch de dokter zinvolle informatie verstrekken over de potentiële aanwezigheid van borstkanker. Dit geldt bovendien niet enkel voor Nederland, ook in tal van andere landen is dit het geval (inclusief België). De Amerikaanse FDA waarschuwt uitdrukkelijk dat thermografie geen vervanging kan zijn voor een mammografie. Wanneer de thermografie de aanwezigheid van kankercellen niet heeft opgemerkt, ontvangt de patiënt bijgevolg ook niet de nodige medische behandelingen wat kan leiden tot uitzaaiingen van de kankercellen terwijl dit perfect had kunnen worden voorkomen.

Op zich is er geen reden om aan te nemen dat thermografie schadelijk is voor de gezondheid. Enkele onderzoeken uit 2008 en 2009 wezen uit dat het mogelijk een aanvullende methode zou kunnen zijn om borstkanker op te sporen, maar dit betekent niet dat thermografie een mammografie kan vervangen. Een metastudie van 2012 concludeerde dat het bewijs van de werkzaamheid ontoereikend is. Thermografie kan helpen bij het detecteren van huidkankers, maar niet bij kankers die dieper in het weefsel zitten zoals borstkanker. Ook verschillende organisaties van (borst)kanker, zoals Borstkankervereniging Nederland, Cancer Research UK, de American Cancer Society, Cancer Australia en BreastScreen Australia adviseren om thermografie niet te gebruiken ter vervanging van een mammografie.

Ondanks de onbetrouwbaarheid van thermografie wordt deze methode soms toch toegepast ter vervanging van een mammografie. Het betreft hier echter bijna uitsluitend dubieuze bedrijven en "alternatieve" artsen zoals "natuurgenezers" en "homeopaten", aldus kwakzalvers die makkelijk geld willen verdienen met het aanbieden van dubieuze en pseudowetenschappelijke behandelingen aan vaak erg dure prijzen. Vaak prijzen ze ook nog andere pseudowetenschap aan zoals detoxen, superfood, e.d.m. Het spreekt voor zich dat medische informatie op het internet sowieso nooit geldt als advies op maat, en dat je hiervoor steeds een bevoegd arts dient te raadplegen.

MAMMOGRAFIE

Ondanks de beweringen in het circulerende bericht, is een mammografie niet schadelijk en veroorzaakt die methode in normale omstandigheden geen borstkanker. Een mammografie is in principe een x-ray, wat wil zeggen dat er sprake is van stralingen. Die dosis is echter zo klein, dat de nadelen ervan niet opwegen tegen de voordelen van een mammografie. De stralingsdosis wordt dan ook strikt beperkt en nauwlettend in het oog gehouden. Een mammografie is vooral effectief voor vrouwen tussen 50 en 69 jaar, omdat op oudere leeftijd het risico op borstkanker verhoogt. In diezelfde leeftijdscategorie verkleint dan weer aanzienlijk de kans dat er borstkanker ontstaat door de stralingen, in verhouding met jongere vrouwen.

Bij jongere vrouwen bevatten de borsten meer klierweefsel, dat gevoeliger is voor de stralingen, wat de kans op de vorming van kankercellen verhoogt. Om die reden wordt screening vaak afgeraden voor vrouwen onder de 40. Op latere leeftijd zet het klierweefsel zich om tot vetweefsel, wat minder vatbaar is voor de nadelige gevolgen van de stralingen. Dit maakt dat, voor vrouwen van 50 jaar of ouder, de voordelen hier vele malen groter zijn dan de nadelen. Er bestaat nog discussie wat betreft de effectiviteit van een mammografie voor vrouwen tussen de 40 en 50 jaar. Meestal wordt een borstkankerscreening ook slechts om de twee jaar gedaan, om de hoeveelheid stralingen te beperken. In bepaalde gevallen is het mogelijk dat mensen met een verhoogde kans op borstkanker dit risico potentieel nog verhogen.

Op dit moment is en blijft een mammografie de beste, meest betrouwbare en veilige methode om vroegtijdig borstkanker op te sporen. Toch zijn er ook terechte kanttekeningen over de effectiviteit ervan. Een grootschalige Canadese studie van 2014 vergeleek bijna 45.000 vrouwen die gescreend werden, met ongeveer evenveel vrouwen die niet gescreend werden, allemaal in de leeftijdscategorie van 40 tot 59 jaar. Uit dit onderzoek bleek dat de sterfte ten gevolge van borstkanker in beide groepen ongeveer hetzelfde was. Hoewel borstkankerscreening leidt tot een beperkte daling van sterfte door borstkanker, kan het wel leiden tot overdiagnose en overbehandeling. Sommige positieve resultaten bleken achteraf valse positieven te zijn (verder onderzoek wijst achteraf uit dat er toch geen sprake was van borstkanker), en in een aantal gevallen werden gevallen van borstkanker behandeld die mogelijk nooit voor problemen zouden hebben gezorgd omdat ze niet groeien (al is dit niet altijd met zekerheid te voorspellen).

Men weet niet precies hoeveel overlijdens aan borstkanker er worden vermeden dankzij screening met mammografie. De resultaten van verschillende onderzoeken liggen soms dan ook ver uit elkaar. Het ene onderzoek wijst op een sterftedaling van 40% bij vrouwen die zich lieten screenen, terwijl een ander onderzoek het houdt bij een meer bescheiden 15%. Dit heeft geleid tot een discussie, waarbij Zwitserse experten zelfs een opiniestuk hadden gepubliceerd in de New England Journal of Medicine, waarin ze stelden dat screeningsmammografie ethisch niet langer te verdedigen is. Alle wetenschappers zijn het erover eens dat er ook nadelen verbonden zijn aan screening, omwille van valse positieven en in sommige gevallen een behandeling van borstkanker waar de patiënt mogelijk nooit last van zou gehad hebben.

De discussie bestaat er dus uit dat de voordelen van een mammografie al dan niet opwegen tegen de nadelen. Hierop is momenteel (nog) geen eenduidig antwoord, maar dat wil niet zeggen dat mammografie daarom vanzelfsprekend mag worden afgeschreven. Het is belangrijk dat men zich goed en volledig informeert, vooraleer men beslist al dan niet deel te nemen aan een screening voor borstkanker. Om die reden is het dan ook erg belangrijk steeds een bevoegd arts te raadplegen voor medisch advies op maat, vooraleer je beslist om een mammografie te laten doen. Laat je dus niet leiden door Facebook-posts, kettingbrieven of andere alarmistische berichtgevingen van allerhande blogs. De discussie die bestaat omtrent de voor- en nadelen van een mammografie, verandert echter niets aan het feit dat thermografie onvoldoende betrouwbaar is en dus geen waardig alternatief is voor mammografie. Tot er een andere en betere methode wordt ontdekt, behoort de mammografie tot nu toe tot één van de meest betrouwbare methoden die we momenteel ter beschikking hebben.

Het is eigen aan pseudowetenschappers en kwakzalvers om op verschillende manieren wantrouwen te kweken tegenover de "reguliere wetenschap/geneeskunde/farmacie", die tal van zaken zouden verzwijgen en verbergen omdat ze zo meer geld zouden verdienen of wat dan ook. Alle zulke complottheorieën ten spijt, blijft het bij paranoïde beweringen die niet berusten op gegronde bewijzen. Integendeel, zulke kwakzalvers maken zich schuldig van precies datgene waar ze de reguliere geneeskunde van beschuldigen: winstbejag. Een schoolvoorbeeld hiervan is Joseph Mercola, een kwakzalver die de medische wetenschap constant beschuldigt van geldbeluste complotten, maar zelf zowat alle denkbare pseudowetenschap propagandeert en verkoopt in zijn webwinkel. Er zijn verschillende manieren om een pseudowetenschapper of kwakzalver snel te herkennen, zoals o.a. verwijzingen naar anekdotes, geen peer-reviewde publicaties, en beweringen die steeds opnieuw worden herhaald ook al werden ze eerder al weerlegd. Nog meer tips om kwakzalvers te herkennen vind je hier.