HOAX: Bulgaren met busje zonder kenteken proberen kinderen te kidnappen voor de orgaanmaffia

De Hoax-Wijzer | 27/03/2014 | Update: 28/04/2016

Momenteel circuleert er op Facebook een waarschuwing voor Bulgaarse kinderlokkers met een "rood-wit busje zonder kenteken" in Wesselerbrink, Enschede Zuid (NL). Het gaat hier echter om een hoax, de politie heeft geen zulke meldingen ontvangen en er is geen enkele aanwijzing dat het verhaal waargebeurd is. De waarschuwing zaait enkel onnodige onrust en paniek.

De circulerende waarschuwing luidt als volgt:

Mensen, in Wesselerbrink, Enschede Zuid zijn Bulgaren met een rood-wit busje zonder kenteken actief, ze probeerden kinderen de kidnappen gisteren! Er zijn getuigen, ze hebben zelfs een peuter uit een wandelwagen proberen mee te nemen, de moeder kon het nog voorkomen, terwijl kinderen op het schoolplein aan het spelen aan het spelen waren, hebben ze weer toegeslagen, ze benaderden een kind, maar een lerares heeft ingegrepen. Deel dit zoveel mogelijk, laat je kind even niet alleen buiten spelen of alleen naar school. Het zou om de orgaanmaffia gaan. En bedankt Rutte!

Op 23 april 2016 begon tevens volgende versie te circuleren op een aantal valse nieuwssites, maar dan met een blauw busje:

Bulgaren proberen kinderen te kidnappen voor orgaanmaffia met blauw busje zonder kenteken

Mensen, in Rotterdam Zuid zijn Bulgaren met een donker blauw busje zonder kenteken actief, ze probeerden kinderen te kidnappen. Het zou gaan om zo een busje:

Er zijn getuigen, ze hebben zelfs een peuter uit een wandelwagen proberen mee te nemen, de moeder kon het nog voorkomen, terwijl kinderen op het schoolplein aan het spelen waren, hebben ze weer toegeslagen, ze benaderden een kind, maar een lerares heeft ingegrepen. Deel dit zoveel mogelijk, laat je kind even niet alleen buiten spelen of alleen naar school. Het zou om de orgaanmaffia gaan.

Eveneens in april 2016 begon volgende gelijkaardige versie te circuleren:

Opgelet: Bulgaren die werkzaam zijn voor de orgaanmaffia proberen Nederlandse kinderen te kidnappen.

Deze criminelen zijn in een blauw busje zonder kenteken gesignaleerd.

Volgens getuigen in Rotterdam en omgeving proberen deze Bulgaren jonge kinderen te kidnappen. Er is onlangs getracht een peuter in het busjes te trekken, gelukkig kon de moeder met behulp van haar buurman dit voorkomen. Een tweede incident was op een basisschool toen de kinderen aan het spelen waren. Door adequaat optreden van een overblijf juf is dit met een sisser afgelopen.

Deel dit bericht zoveel mogelijk en laat kinderen voorlopig onder toezicht spelen. Vanuit België is inmiddels de bevestiging gekomen dat het zou gaan om de orgaanmaffia gaan.

Pas op de tweede pagina van het artikel, nadat je op "volgende" hebt geklikt, wordt er vermeld dat het een hoax blijkt te zijn.

OORSPRONG

Deze hoax is waarschijnlijk een variant op een oudere hoax, waarbij werd gewaarschuwd voor een wit busje in "het dorp". Er zou in Egmond aan Zee (NL) een incident hebben plaatsgevonden dat aan de politie werd gemeld, maar uit hun onderzoek bleek dat er geen sprake is van een kinderlokker. Niettemin bleef de waarschuwing op Facebook circuleren, en werd het verhaal plots verplaatst naar andere locaties in Nederland: Nieuwerkerk aan den IJssel, Moordrecht, Oudewater, Sassenheim, Gouda en Zoetermeer. In elk van deze gevallen blijkt het te gaan om een hoax.

Enkele dagen later ging er een nieuw bericht rond: dit keer zou een bordeauxrode bus kinderen ontvoeren in Zoetermeer. Op maandag 10 maart 2014 zou er in Zoetermeer effectief een poging geweest zijn om een 4-jarige jongen te ontvoeren. Twee mannen zouden uit een bordeauxrood busje zonder kenteken gesprongen zijn om het kind uit de buggy te halen, maar de moeder kon dit vooralsnog voorkomen. Achteraf bleek echter dat er verwarring was ontstaan met twee waarschuwingen van de politie die eigenlijk niets met elkaar te maken hadden: de politie had op 12 maart 2014 via Twitter wel gevraagd om uit te kijken naar een bordeauxrode bestelwagen met mannelijke inzittenden, maar het ging hier echter om inbrekers en niet om kinderlokkers. De verwarring was ontstaan wanneer de politie kort nadien nog een bericht plaatste op Twitter betreffende de ontvoeringspoging in Zoetermeer, waardoor men tot de foute conclusie kwam dat beide tweets aan elkaar gerelateerd waren. Berichten dat hetzelfde busje ook gestopt zou zijn aan een aantal scholen, bleken achteraf onwaar te zijn.

TWEE VERHALEN VERSMELTEN TOT NIEUWE HOAX

Het lijkt erop alsof de twee verhalen met elkaar vermengd zijn geraakt, waardoor de witte en de rode bestelwagen plots een rood-wit busje zonder kenteken geworden is, dat zou rondrijden in Enschede. Dit keer zouden het plots weer Bulgaren zijn die met het busje rondrijden, wat op zich bijna onmogelijk is om te bepalen indien de identiteiten nog onbekend zijn en het voertuig zelfs geen kenteken heeft waaruit dit mogelijk zou kunnen worden afgeleid. Ook is het bericht verder erg vaag: "gisteren" kan op eender welke datum duiden, want elke dag opnieuw is er wel een "gisteren" om naar te verwijzen.

Verder beschrijft het verhaal, dat bijna in één adem wordt verteld zoals de zinsstructuur is opgebouwd, min of meer het gebeuren van de ontvoeringspoging van 10 maart, maar die vond aldus plaats in Zoetermeer en niet in Enschede. Ook de politie van Enschede heeft laten weten dat er bij hen geen meldingen waren binnengekomen, waaruit we kunnen concluderen dat deze versie van het verhaal berust op een hoax. Verder is de verwijzing naar een "orgaanmaffia" hier volledig uit de lucht gegrepen, en is de verwijzing naar Rutte al helemaal irrelevant. Hoewel waakzaamheid met kinderen steeds geboden is, werkt het verspreiden van onjuiste waarschuwingen vaak echter contraproductief en werkt het onnodige angst en paranoïa in de hand.

WITTEBUSJESSYNDROOM

Verhalen over verdachte bestelwagens, vaak witte maar soms ook grijze, blauwe of rode, doen al jaren de ronde op het internet en ook in de verbale communicatie. Mogelijk heeft de wijdverspreide angst voor witte busjes te maken met enkele voorvallen waarbij zulke voertuigen effectief gebruikt werden om kinderen te ontvoeren, zoals in de jaren '90 wanneer Marc Dutroux actief bezig was in België met het kidnappen en misbruiken van kinderen. Het is helaas zeker zo dat ontvoeringen van kinderen hebben plaatsgevonden, maar in de meeste gevallen blijken de angstwekkende verhalen niet waar te zijn. Paniekzaaiende berichten worden veelvuldig gedeeld op sociale media zonder enig bewijs, en in bijna alle gevallen heeft de politie geen enkele melding binnengekregen. Wilde verhalen over bestelwagens die rondrijden om kinderen te ontvoeren, komen zeker niet exclusief voor in België of Nederland, maar zijn een fenomeen dat zowat overal in de westerse wereld terug te vinden is. Op Snopes.com vinden we een hele waslijst terug aan incidenten waarbij kinderen, jongeren of volwassenen hoegenaamd ontvoerd werden door welbepaalde voertuigen, al dan niet met vermelding van kenteken.

Op 14 maart 2014 zou er een minderjarige jongen uit Voorburg (NL) ontvoerd zijn door twee mannen, maar hij wist te ontsnappen, sprong in een trein en belde zijn ouders. Enkele dagen later bleek dat de jongen het hele verhaal gewoon verzonnen had, al is de reden hiervoor onbekend. Mogelijk werd hij geïnspireerd door de talloze ontvoeringsverhalen die op dat moment op het internet verspreid werden. In 2010 was er ophef in Wijchen, over een wit busje met Belgisch kenteken en een bel "zoals die van de ijscoman", dat kinderen zou achtervolgen. Er was effectief een ijscoman met Belgische nummerplaat aan het werk, maar ondanks zijn onschuld zag hij zijn verkoop hierdoor kelderen en de verhuurder eiste zijn busje terug. Hoaxberichten over verdachte bestelwagens verspreiden zich vaak enorm snel op het internet. In het voorbeeld van de kinderlokker in "het dorp" van Egmond aan Zee merken we op dat het bericht zelfs het Jac. P. Thijsse College in Castricum had bereikt. Daar namen ze het zekere voor het onzekere door aan de vooravond van een schoolfeest een brief te sturen naar alle ouders. Als gevolg hiervan begon de bewering te circuleren dat die zogenaamde kinderlokker nu ook in Castricum actief was.

Dr. Peter Burger legt uit dat angst voor kindermisbruik heel begrijpelijk is, en van alle tijden, waardoor het witte busje heel snel wordt geassocieerd met "gevaar". De angst voor zulke scenario's, ook al is in realiteit het risico miniem, kan er vaak voor zorgen dat mensen gevaar gaan zien waar er geen is. Wie bewust gaat letten op witte bestelwagens, zal plots ook veel meer witte bestelwagens zien rondrijden, de zogenaamde WYBIWYS (What You Believe Is What You See). In realiteit zijn er dan niet plots meer witte busjes op straat dan anders, maar door je focus erop wordt die indruk wel gewekt; het zogenaamde "wittebusjessyndroom". Wanneer er dan een waarschuwing voor witte busjes circuleert, zijn vanzelfsprekend alle busjes die in de nabijheid geparkeerd staan of in de omgeving rondrijden plots verdacht, terwijl in bijna alle gevallen de bestuurders ervan onschuldig zijn. Een witte bestelwagen is nu eenmaal een veel voorkomend voertuig op de weg.

Ook de politie meldt dat een witte bestelwagen zowat de meest verkochte bedrijfswagen in Nederland is, maar dat niet elke witte bestelwagen vanzelfsprekend verdacht is. Hetzelfde geldt uiteraard ook voor de zogenaamde "buitenlandse" bestuurders. Ongegronde veronderstellingen en onrust zijn wel vaker de oorzaak van hoaxes omtrent pedofielen of ontvoeringen van honden. Zo circuleerde er geruime tijd het kenteken van een blauw busje van zogenaamde kinderlokkers, dat in feite tot onschuldige mensen toebehoorde. In andere gevallen ging het dan weer om een witte bestelbus van kinderlokkers in Assendelft en Krommenie, of om een witgrijze bestelwagen waarmee men Berner Sennen honden zou ontvoeren. In sommige gevallen circuleert er zelfs een foto van een witte bestelwagen, waarvan de bestuurders honden zouden ontvoeren om in te zetten voor hondengevechten, terwijl die foto absoluut niets met honden en ontvoeringen te maken heeft.

ORGAANMAFFIA

Een vreemde toevoeging aan de circulerende hoax is de verwijzing naar de "orgaanmaffia". In de meeste gevallen beperken verhalen over kinderlokkers in busjes zich tot het ontvoeren van kinderen (of poging tot) met misbruik als intentie. Niettemin zijn verhalen over orgaanroof al jaren ingeburgerd: wie heeft nog niet gehoord dat er mensen zouden zijn die ontvoerd werden, om dan later wakker te worden op een bank in het park. Vervolgens merken ze dat ze opengesneden en dichtgenaaid werden, en dat ze een nier missen. Die werd immers verwijderd om verkocht te worden op een illegale orgaanmarkt, zo wil het verhaal ons althans doen geloven. Zulke beweringen vinden we ook terug op sommige complottheorieënwebsites zoals Alatoerka, die zelfs vertellen dat de orgaanmaffia eigen klinieken heeft, alsook eigen ambulances. Die ambulances zouden worden ingezet wanneer er een aardbeving plaatsvindt, om zo op zoek te gaan naar slachtoffers en hen te ontdoen van allerhande organen die nog in goede staat zijn. Het verhaal is zo wijd verspreid dat in sommige gevallen zelfs de politie een officiële aankondiging heeft gemaakt om deze mythe te ontkrachten.

Ondanks alle beweringen van de orgaanroof-believers, zijn bewijzen voor het bestaan van een orgaanmaffia erg schaars. Men zou verwachten dat, als er effectief een grootschalig georganiseerd netwerk is van orgaandieven, er inmiddels meer bewijzen of duidelijke aanwijzingen zouden opduiken, en meer échte getuigen. Dit blijkt echter niet het geval te zijn. Ook brengt het medische complicaties met zich mee: stel dat een klant van de orgaanmaffia een nier nodig heeft, hoe gaan de orgaandieven dan te werk om de juiste nier te bemachtigen? Het orgaan moet immers de juiste bloedgroep, weefselgroep, enz... hebben, alsook in een gezonde toestand verkeren. Het slachtoffer mag dus geen nierziektes of andere besmettingen zoals HIV hebben, en dat zie je niet aan iemands gezicht voordat hij ontvoerd wordt. Dan maar een heleboel mensen ontvoeren in de hoop dat er wel één goede bij zit? Dat is niet enkel erg veel werk, maar ook extra risico's om opgepakt te worden tijdens één van de vele pogingen. En dan zouden er ook meer bewijzen te vinden moeten zijn. Of anders toch maar de eerste de beste nemen en de klant belazeren? Ook dat zou vroeg of laat moeten uitlekken dan, maar tot nu toe is er geen enkel bewezen verhaal bekend.

Wel zijn er voorbeelden van illegale orgaanhandel in bv.China en Bangladesh, waar mensen worden aangemoedigd om een nier te verkopen onder valse voorwendsels. Hoewel het hier duidelijk gaat om het vrijwillig afstaan van organen, zijn er wel aanwijzingen dat effectieve orgaanroof zou hebben plaatsgevonden in Kosovo en India (het hoeft hier niet altijd noodzakelijk om nieren te gaan). Niettemin heeft dit alles niets te maken met beweringen van één of andere "orgaanmaffia" in de westerse wereld, en is er geen enkele reden om aan te nemen dat buitenlanders specifiek naar Nederland of België zouden komen om kinderen te ontvoeren voor hun organen. Ook de National Kidney Foundation uit de Verenigde Staten geeft aan dat een orgaantransplantatie te complex is om te veronderstellen dat een bende in staat zou zijn om in het geheim organen te stelen die bruikbaar zijn voor een transplantatie.

Het verhaal van de orgaanmaffia is in principe niet zo verschillend van het verhaal van de witte busjes met kinderlokkers. Hoewel dat laatste verhaal kan zorgen voor onnodige angst en paranoïa, heeft het eerste vaak nog grotere gevolgen. In Guatemala werden enkele Amerikaanse toeristen er valselijk van beschuldigd om kinderen te komen ontvoeren voor hun organen, en in één geval werd een een Amerikaanse vrouw zelfs zo ernstig verwond door de woedende menigte dat ze voor de rest van haar leven ernstig verminkt is. Ook boezemen de verhalen de angst in dat dokters in echte ziekenhuizen mee zouden deel uitmaken van de orgaanmaffia, waardoor het aantal (vrijwillige!) orgaandonors in de jaren '90 ernstig gedaald is. Dit kan tot gevolg hebben dat mensen die wachten op een orgaantransplantatie vooralsnog niet tijdig een orgaan beschikbaar krijgen en komen te overlijden, enkel en alleen als het gevolg van een hoax of stadslegende.

Een uitgebreidere bespreking over de mythe van de orgaanmaffia lees je in ons desbetreffend artikel.

CONCLUSIE

Het verhaal van het wit-rode busje met kinderlokkers blijkt niet meer dan een nieuwe versie te zijn van gelijkaardige berichten die sinds begin maart 2014 circuleren op het internet. Ook in die gevallen gaat het bijna uitsluitend om nepwaarschuwingen. De bewering dat dit het werk is van de orgaanmaffia is helemaal uit de lucht gegrepen, er bestaat in de context van dit verhaal helemaal geen bewijs hiervoor, noch bestaat er sluitend bewijs dat er zoiets als de "orgaanmaffia" bestaat. Aan het einde van het bericht wordt de schuld gelegd bij Mark Rutte, waardoor de hoax het karakter krijgt van anti-regeringspropaganda. Vanzelfsprekend is Rutte niet de schuldige van de ontvoeringen van kinderen in voorkomend geval, en heeft hij met dit verhaal helemaal niets te maken.

Het is aldus niet aangeraden om de nepwaarschuwing verder te verspreiden. De hoax verspreidt immers enkel onnodige bezorgdheid, angst en paranoïa. Ook de verwijzing naar Bulgaren, waar helemaal geen bewijs van bestaat, duidt hier op een onderliggende poging om aan te zetten tot vreemdelingenhaat. Niettemin is het altijd aangewezen om waakzaam te zijn met kinderen, en om je kinderen steeds goed duidelijk te maken dat ze nooit mogen meegaan met vreemde mensen, of ingaan op verzoeken van mensen die ze niet kennen. Indien er alsnog een verdacht incident zou gebeuren, meld dit dan steeds aan de politie en laat hen het nodige onderzoek hiernaar verrichten. Plaats geen vage waarschuwingen of oproepen op Facebook of elders op het internet, en maak geen veronderstellingen zolang er geen zekerheid of sluitend bewijs voorhanden is.

Bronnen:

- http://braw.nl/bulgaren-proberen-kinderen-kidnappen-orgaanmaffia-blauw-busje-zonder-kenteken-7329# [bron van de hoax]

- http://www.waanzinnig.co/opgelet-bulgaren-die-werkzaam-zijn-voor-de-orgaanmaffia-proberen-nederlandse-kinderen-te-kidnappen/ [bron van de hoax]

- http://www.hoax-wijzer.be/valse-nieuwssites

- https://sites.google.com/site/dehoaxwijzer/hoaxes/hoaxerrijdtinhetdorpeenwitbusje-innieuwerkerkaandenijssel

- http://www.westlanders.nu/nieuws/politie-op-zoek-naar-kindontvoerders-in-bordeauxrode-bus-8290/

- http://www.omroepwest.nl/nieuws/11-03-2014/moeder-voorkomt-ontvoering-zoontje-4

- http://www.omroepwest.nl/nieuws/14-03-2014/paniek-westland-na-verwarring-over-ontvoeringszaak

- https://twitter.com/PolWestland/status/443687902992928768

- http://www.gestolengrootmoeder.nl/wordpress/kinderlokkers-in-witte-busjes/

- http://www.tvenschedefm.nl/mogelijk-kidnappers-in-wesselerbrink/nieuws/item?58282

- http://www.omroepwest.nl/nieuws/17-03-2014/voorburgse-jongen-verzint-ontvoering