SEMI-HOAX: Een meisje sterft door een overdosis aan energiedrank

Hierbij verwijst RTV Utrecht naar De Telegraaf als bron, meer bepaald een artikel van 11 juni 2005 dat kan worden opgevraagd via LexisNexis. Het artikel vertelt ons dat Lisanne, het 13-jarig meisje in kwestie, instortte en niet meer wakker te krijgen was, zo vertelde haar moeder. Toen ze naar het ziekenhuis werd overgebracht, bleek dat haar bloedspiegel alarmerend laag was, en er was een groot gevaar dat ze in een coma terecht zou komen. Op het moment van publicatie van het artikel in De Telegraaf, was Lisanne weer thuis, maar sliep ze de ganse dag en kon ze amper lopen.

De auteur van het artikel op Plazilla.com heeft dus verkeerdelijk beweerd dat het meisje in kwestie gestorven is. Helaas vormt net die bewering bovendien ook nog eens de titel van het artikel, waardoor het met onjuiste informatie angst en bezorgdheid opwekt. Het sensatie-gehalte wordt bovendien nog wat verder opgedreven door enkele bewerkte foto's erbij te plaatsen als illustratie. Zo werd het logo van het energiedrankenmerk Monster bovenop de afbeelding van een Keltisch kruis geplaatst, en dat terwijl Keltische kruisen voornamelijk in Ierland en Groot-Brittannië te vinden zijn, niet in Nederland of België. Op een andere afbeelding werden allerhande blikjes energiedrank geplaatst op een foto van een graf.

OVERDOSIS MET 2 BLIKKEN

Het is vreemd dat de auteur van het Plazilla artikel zich heeft trachten te baseren op een oud artikel van 2005, terwijl er in 2012 nochtans gelijkaardige artikels in de media zijn verschenen. In december 2011 overleed het veertienjarig Amerikaans meisje Anais Fournier aan een overdosis cafeïne. Uit de autopsie bleek meerbepaald dat het ging om een hartritmestoornis ten gevolge van cafeïnevergiftiging, wat het jonge meisje fataal geworden is. Dit werd in oktober 2012 gemeld door enkele Nederlandse en Belgische (alsook andere internationale) kranten, wanneer de familie van een overleden meisje een klacht hadden ingediend tegen de fabrikant van het energiedrankje "Monster Energie". De familie verwijt de Californische fabrikant een gebrek aan informatie over de potentiële gevaren van energiedranken. De producent wees alle verantwoordelijkheid echter af.

Het meisje in kwestie zou twee blikken van 0,7 liter van deze energiedrank geconsumeerd hebben. Dat is beduidend minder dan de twintig blikjes die het meisje uit Amersfoort in 2005 zou hebben opgedronken, maar veel hangt af van de grootte van het blikje. Een standaard blikje Red Bull bevat een inhoud van 250 ml, oftewel 0,25 liter. Het blik van 0,7 liter daarentegen is bijna drie keer zo groot, waardoor Anais Fournier in feite een hoeveelheid energiedrank heeft geconsumeerd dat ongeveer overeenkomt met een zestal normale blikjes. Hoewel dit op zich vrij veel is, zou dit het meisje wellicht niet fataal geworden zijn, ware het niet dat ze een hartaandoening genaamd "mitralisklep prolaps" had.

Het verhaal van Anais Fournier is geen uitzondering. In de Verenigde Staten zouden er in 2012 nog vijf andere onderzoeken plaatsgevonden hebben naar het overlijden van mensen die een energiedrank van het merk Monster geconsumeerd hadden. Hierdoor is het debat over het potentiële gevaar van energiedranken opnieuw opgelaaid, zowel in Amerika als in Europa. In een artikel over het overlijden van Anais Fournier, vermeldt Today.com dat twee blikken energiedrank van 0,7 liter inhoudelijk zo'n 480 milligram cafeïne bevatten, wat vijf keer boven de aanbevolen limiet zou liggen. De twee blikken zouden aldus gelijkstaan aan zo'n 14 blikken cola.

ENERGIEDRANKEN: ONGEZOND OF NIET?

De vraag dringt zich aldus op: in hoeverre zijn energiedranken effectief schadelijk voor de gezondheid? Helaas is het antwoord niet zo eenvoudig, en werden er tot nu toe ook nog niet genoeg onderzoeken gedaan om een alomvattende conclusie te trekken. Dat weerhoudt heel wat mensen er toch niet van om toch energiedranken te consumeren. De fabrikant belooft immers dat deze drank de vermoeidheid zal tegengaan en lichamelijke prestaties zal verbeteren. Om die reden zijn energiedranken dan ook erg populair bij jongeren.

Een onderzoek uit 2010 van de Universiteit Utrecht heeft uitgewezen dat het drinken van een blikje Red Bull de slaperigheid tegengaat tijdens het autorijden, en bovendien ook de rijvaardigheid verbetert. Waarschijnlijk is dit het gevolg van de combinatie van een aantal ingrediënten dat een energiedrank bevat. Het is vooral de suiker dat voor een korte en snelle "energy boost" zorgt, terwijl de cafeïne een stimulerend effect veroorzaakt dat ook voorkomt bij het drinken van koffie.

Buiten cafeïne en suiker bevatten energiedranken ook het bestanddeel "taurine", en het is wellicht vooral de combinatie die voor de zogenaamde "energie boost" zorgt bij de consument. Taurine is een aminozuur dat een rol speelt bij het regelen van het vochtgehalte in de hersenen, en bij hogere doseringen ook de regeling van de hartslagfrequentie. Taurine komt voor in o.a. moedermelk, babyvoeding en vlees, maar dan wel in een veel lagere dosering. Een blik van 500 ml energiedrank bevat immers ongeveer tien keer zoveel taurine als wat je met een normaal voedingspatroon zou opnemen.

Tot nu toe hebben studies nog niet uitgewezen dat taurine-houdende dranken gevaarlijk zijn voor de gezondheid, maar hierbij dient de kantekening worden geplaatst dat er op dit moment in feite nog niet voldoende informatie beschikbaar is om een definitieve conclusie te trekken. De bewering dat taurine de vermoeidheid zou tegengaan, en de afbraak van melkzuur in de spieren zou stimuleren, is echter niet wetenschappelijk bewezen. Hetzelfde geldt voor de bewering dat ook het ingrediënt glucuronolactone de vermoeidheid zou tegengaan. De European Food Safety Authority (EFSA) concludeerde in 2009 dat de bestanddelen taurine en glucuronolactone geen gevaar vormen bij het consumeren van energiedranken.

Niettemin kunnen we stellen dat energiedranken geen voordelen hebben voor onze gezondheid: een onderzoek van de American Academy of Pedriatrics uit 2010 concludeerde dat "energiedranken geen therapeutische voordelen hebben, en dat vele ingrediënten onvoldoende bestudeerd en gereguleerd zijn". Energiedranken nemen in feite de "vermoeidheid" niet weg, maar verdoezelen dit slechts een tijdje, door het zenuwstelsel overmatig te stimuleren. Een onderzoek uit 2012 van het Voedingscentrum Nederland toonde het merkwaardige resultaat dat slechts de helft van de jongeren een "oppeppend gevoel" ervaart na het consumeren van een energiedrank. Twee derde van de jongeren geeft aan last te hebben van bijwerkingen zoals rusteloosheid en slapeloosheid.

Hoewel energiedranken dus niet "aan te raden" zijn, zien voedselagentschappen zoals ook het Voedingscentrum Nederland, geen reden om de consumptie ervan "af te raden". Bij het consumeren van een aanvaardbare hoeveelheid Red Bull is er in normale omstandigheden immers geen gevaar voor de gezondheid. De hoeveelheid cafeïne in één blikje Red Bull is immers niet schadelijk. Zou dat wel het geval geweest zijn, dan was een verbod of minstens een waarschuwingslabel een mogelijk gevolg geweest, maar dan zou dit evenzeer gelden voor andere cafeïnehoudende producten zoals koffie en cola. Eén blik Red Bull mag immers maximaal 88 mg cafeïne bevatten, wat kan worden vergeleken met een gemiddeld kopje koffie van 125 ml, en het dubbel van 200 ml cola.

Het is erg moeilijk om te bepalen welke hoeveelheid cafeïne "teveel" is voor een menselijk lichaam. Veel hangt immers af van de individuele gevoeligheid, de ene persoon kan immers meer verdragen dan de andere. In Nederland zijn zeven kopjes koffie het gemiddelde dat een man per dag drinkt, en voor een vrouw zijn dat er vijf. Daarnaast wordt er ook nog eens thee en cola gedronken. Toch hebben de meeste mensen hier geen last van, en zullen ze bij die hoeveelheden geen gezondheidsklachten ervaren, of komen te sterven. Voor mensen die gevoelig zijn aan cafeïne, wordt aangeraden om de hoeveelheid van 400 mg cafeïne per dag niet te overschrijden; voor zwangere vrouwen of vrouwen die borstvoeding geven ligt het advies op maximaal 300 mg per dag.

DE COMBINATIE VAN ENERGIEDRANK MET ALCOHOL

Het artikel op Plazilla.com beweert dat de combinatie van een energiedrank met alcohol "dodelijk" zou zijn. Ook hier wordt er opnieuw geen bronvermelding opgegegeven. Er wordt wel degelijk afgeraden om energiedranken te mixen met alcohol, omdat dit je het gevoel geeft alsof je minder alcohol gedronken hebt dan werkelijk het geval is. Hierdoor is men geneigd om meer alcohol te consumeren, wat leidt tot meer schadelijke gevolgen van dronkenschap. Volgens Peter Miller, een Australisch psycholoog, kan dit leiden tot meer agressief gedrag en een toename van mensen die onder invloed achter het stuur kruipen. Hij maakt hierbij wel de opmerking dat er niet noodzakelijk een oorzakelijk verband is, maar wel een associatie.

De bewering van het Plazilla artikel dat de combinatie van alcohol met energiedrank (rechtstreeks) kan leiden tot de dood, is in elk geval onjuist. Op dit moment is daar geen bewijs van, maar het gebrek aan voldoende onderzoek geeft wel aan dat het zinvol is om de combinatie alsnog te vermijden. Het is natuurlijk niet uitgesloten dat het mixen van alcohol met energiedrank onrechtstreeks tot de dood kan leiden: indien men door deze combinatie teveel alcohol drinkt, vervolgens achter het stuur kruipt en een ongeval veroorzaakt met de dood tot gevolg, zijn er verschillende factoren die hiertoe geleid hebben.

De Hoge Gezondheidsraad raadt de consumptie van energiedranken in het algemeen eerder af, maar aldus ook in combinatie met alcohol of bij intense lichamelijke activiteit. Ze adviseren ook om niet meer dan 400 mg cafeïne te consumeren, niet enkel via energiedranken maar ook van koffie en andere cafeïnehoudende dranken. Tenslotte raden ze de consumptie van energiedranken af bij kinderen jonger dan 16 jaar, alsook zwangere vrouwen, vrouwen die borstvoeding geven of mensen die cafeïnegevoelig zijn.

STRENGERE REGULERING

Voor zover geweten ligt de grootste probleemfactor bij het cafeïnegehalte, in combinatie met wat elk individueel lichaam kan verdragen. In het voorbeeld van het Amerikaanse meisje Anais Fournier merken we dat het niet uitsluitend de consumtie van "Monster Energy" was dat tot haar dood heeft geleid, wel de combinatie van de cafeïne in de energiedrank met haar hartaandoening. Het zijn vooral jongeren die meer gezondheidsrisico's lopen bij het consumeren van energiedranken, en laat dat net de grootste groep consumenten zijn van dit welbepaalde product. Maar ook mensen met een hartafwijking, diabetes, gedragsproblemen of stemmingswisselingen lopen een groter risico. Vaak zullen jongeren meerdere energiedranken op korte tijd na elkaar nuttigen, terwijl dezelfde hoeveelheid koffie op een langere tijdspanne zou worden geconsumeerd. Een overdosis kan aldus leiden tot nierfalen, leverbeschadiging, hartaanval of psychosis.

Het is dan ook niet te verbazen dat groeperingen aandringen op een betere regulering wat betreft de verkoop en consumptie van energiedranken. Onderzoeker Steven Lipshutlz meent dat het regelmatig gebruik van energiedranken bij kinderen en tieners zou moeten worden ontmoedigd, zolang er geen wetenschappelijk bewijs is dat aantoont dat de consumptie ervan voor hen veilig is. Hij adviseert ook dat energiedranken beter moeten worden gereguleerd, zoals alcohol en tabak. Het Voedingscentrum Nederland raadt cafeïnerijke producten af voor kinderen onder de twaalf jaar. De GGD pleitte in 2012 nog voor een verbod op de verkoop van energiedranken in grootwarenhuizen, om te voorkomen dat jongeren ze op deze manier makkelijk zouden kunnen kopen.

Het Plazilla artikel beweert dat in landen zoals Noorwegen, Denemarken en Frankrijk het al jaren verboden is om energiedrankjes te verkopen in supermarkten of op andere openbare gelegenheden. Ook dat is helemaal niet juist. In Noorwegen en Denemarken was het aanvankelijk wel verboden, maar dit verbod werd in 2009 opgehoffen in beide landen. In Frankrijk gebeurde dit reeds in 2008, nadat energiedrankjes er gedurende 12 jaar verboden waren omwille van de Franse levensmiddelenwetgeving, waarin de toegestande hoeveelheid cafeïne lager is dan in Nederland.

In Canada is het sinds 2011 verplicht dat energiedranken voorzien zijn van een waarschuwingslabel dat aangeeft dat het gaat om een cafeïnerijke drank, vergezeld van de nodige waarschuwingen. In 2008 heeft Red Bull ook aan Frankrijk beloofd om een waarschuwing op hun blikjes te plaatsen, waarin o.a. matig gebruik wordt aangeraden. Het lijkt inderdaad zinvol om energiedranken aan gelijkaardige regelgeving te onderwerpen als het geval is met alcohol en tabak, waarbij wordt gewaarschuwd voor potentiële gezondheidsproblemen, en consumptie pas toegestaan is vanaf een welbepaalde leeftijd.

CONCLUSIE

Kortweg kunnen we stellen dat het Plazilla artikel vol staat met fouten en ongenuanceerde informatie. Echter niet alles in het artikel is helemaal fout, vandaar dat het eerder een "semi-hoax" is dan een volwaardige "hoax". Let wel: Plazilla.com is een website waarop eenieder een artikel kan publiceren. Het betekent dus niet dat, omdat dit artikel niet helemaal juist is, dat alle andere artikels op Plazilla vanzelfsprekend ook onjuist of een hoax zijn.

Het Nederlandse meisje dat 20 blikjes energiedrank consumeerde op 24 uur tijd, is helemaal niet overleden, zoals het artikel beweert. Een Amerikaans meisje dat twee blikken dronk is wel overleden, maar dit had mede te maken met haar hartaandoening, waardoor wellicht de combinatie haar fataal geworden is. Ook is een energiedrank op zich niet zo schadelijk als het artikel beweert, zolang je het consumeert met mate. In dat geval verschilt het eigenlijk niet zoveel met het drinken van koffie of cola.

Er is geen bewijs dat de combinatie van energiedrank met alcohol rechtstreeks kan leiden tot de dood. Niettemin wordt het alsnog afgeraden om alcohol met energiedrank te mixen, omdat dit het gevoel geeft dat je minder alcohol hebt genuttigd dan daadwerkelijk het geval is. Ook worden energiedranken afgeraden voor jongeren, mensen met hartafwkijkingen, diabetes, gedragsproblemen en cafeïnegevoeligheid, alsook zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven.

Tenslotte is de bewering dat energiedranken verboden zijn in Noorwegen, Denemarken en Frankrijk helemaal niet meer actueel. Het verbod is in elk van deze landen reeds enkele jaren geleden opgeheven. Niettemin zou een waarschuwingslabel op de verpakking van de energiedrank wellicht wel zinvol zijn, zoals dit in Canada reeds het geval is sinds enkele jaren. Bij overmatig gebruik kunnen er immers problemen optreden zoals een verhoogde bloeddruk, hartkloppingen, uitdrogingsverschijnselen en tandbederf.

We kunnen aldus stellen dat energiedranken geen tovermiddel zijn die je vermoeidheid met een vingerknip doen verdwijnen. Ze verdoezelen enkel de vermoeidheid voor een beperkte tijd, maar die vermoeidheid slaat nadien alsnog genadeloos toe. Gezonder zal je in elk geval ook niet worden van deze drankjes, maar anderzijds is de schade die het aanricht aan je gezondheid soms overroepen. Belangrijk is om, net zoals met koffie, frisdranken en alcohol, een matige hoeveelheid te consumeren, en bij eventuele gezondheidsklachten de consumptie ervan volledig te vermijden. Raadpleeg bij gezondheidsproblemen steeds je arts!

Hoe dan ook hebben we energiedranken helemaal niet nodig om optimaal te kunnen functioneren, ze bestaan nog maar zo'n 25 jaar en ook voordien konden we perfect zonder een Red Bull overleven. Energiedranken helemaal verbannen is wellicht een al te sterke maatregel - dan zouden alcohol en koffie ook verboden moeten worden - maar een waarschuwingslabel is daarentegen geen overbodige luxe. Uiteindelijk kiezen we zelf welke gezonde en ongezonde dranken we consumeren, en dragen we daar ook de verantwoordelijkheid en de gevolgen van, maar we hebben wel het recht om te weten wat we consumeren en wat de gevolgen kunnen zijn.

Bronnen:

- Artikel op Plazilla.com: http://plazilla.com/een-meisje-sterft-door-een-overdosis-aan-energiedrank

- Artikel uit 2005 van meisje met 20 blikjes: http://www.rtvutrecht.nl/nieuws/87923/meisje-13-bijna-in-coma-door-energiedrank.html

- Artikel "Gevloerd door energiedrank" van 11 juni 2005 in De Telegraaf (LexisNexis Academic archief): http://www.lexisnexis.com/uk/nexis/docview/getDocForCuiReq?oc=00240&lni=4GCF-33V0-00J5-K391&perma=true&csi=168873&secondRedirectIndicator=true

- Artikel uit 2012 van overleden meisje (Het Laatste Nieuws): http://www.hln.be/hln/nl/960/Buitenland/article/detail/1520558/2012/10/20/Klacht-tegen-Amerikaanse-drankenfabrikant-na-overlijden-14-jarig-meisje.dhtml

- Artikel uit 2012 van overleden meisje (RTL Nieuws): http://www.rtlnieuws.nl/nieuws/mogelijk-vijf-doden-na-drinken-energiedrank

- Artikel uit 2012 van overleden meisje (Today.com): http://www.today.com/health/teen-girl-dies-caffeine-toxicity-after-downing-2-energy-drinks-506441

- Red Bull verbetert rijprestaties: http://www.scientias.nl/energiedrank-houdt-u-wakker-tijdens-het-rijden/19783

- Hoe gevaarlijk is Red Bull: http://www.gezondheid.be/index.cfm?fuseaction=art&art_id=2071

- Gebruik energiedranken steeds met mate: http://www.gezondheid.be/index.cfm?fuseaction=art&art_id=14499

- Onderzoek naar energiedranken door de American Academy of Pedriatrics (2010): http://pediatrics.aappublications.org/content/127/3/511.long

- Alcohol met energiedrankjes schadelijker dan gedacht: http://www.hln.be/hln/nl/33/Fit-Gezond/article/detail/1703906/2013/09/13/Alcohol-met-energiedrank-schadelijker-dan-voorheen-gedacht.dhtml

- Gezondheidsrisico van energiedrankjes: http://www.scientias.nl/energiedrankjes-een-gezondheidsrisico-voor-jongeren/25497

- Energiedrankjes gevaarlijk voor jongeren: http://www.ad.nl/ad/nl/4560/Gezond/article/detail/1895471/2011/02/14/Energiedrankjes-zijn-zeer-gevaarlijk-voor-jongeren.dhtml

- Ban energiedrankjes uit supermarkt: http://www.rtlnieuws.nl/nieuws/ban-energiedrankjes-uit-supermarkt

- Ban op energiedranken opgeheven in Noorwegen: http://www.nrk.no/nyheter/1.6576631

- Ban op energiedranken opgeheven in Denemarken: http://politiken.dk/mad/madnyt/ECE840339/boern-advares-mod-energidrik/

- Ban op energiedranken opgeheven in Frankrijk: http://www.reuters.com/article/2008/07/15/us-france-redbull-idUSL1576964720080715

- Verplichte waarschuwingslabel op energiedranken in Canada: http://www.cbc.ca/news/politics/energy-drink-labels-to-contain-warnings-1.1052961